13 april 2005

OPNIEUW OVERIJSSELSE VUISTBIJL ONTDEKT

Archeoforum-redactie
gerelateerde artikelen
Vuistbijl van Ootmarsum
Vuistbijl van de Molen van Bels
Groei vondst-meldingen

De uitgebreide publiciteit rond de bijzondere vuistbijl van Ootmarsum en de daaropvolgende Lonneker-vondsten, heeft er opnieuw voor gezorgd dat een zeldzame vuistbijl uit de Neandertalertijd boven water is gekomen. Nadat de vinder Joop Buitenhuis overeenkomsten zag met de eerder gepubliceerde foto’s, meldde hij zijn vondst uit Hengelo bij Natura Docet in Denekamp. Volgens Dick Stapert (Rijksuniversiteit Groningen) gaat het om een ruim 70.000 jaar oude vuistbijl.

Twee aanzichten van de vuistbijl uit Hengelo. De bijl is 8 cm lang, 6 cm breed en 2,8 cm dik.
foto's: Frans de Vries

vergroting: klik op foto

Joop Buitenhuis ontdekte de vuistbijl begin jaren tachtig op het terrein van zijn werkgever Thales, het voormalige Hollandse Signaalapparaten bv. Hij had meteen een sterk vermoeden dat het acht centimeter lange vuurstenen object een werktuig uit de steentijd was. Het duurde bijna twintig jaar voordat hij de bijl aan iemand buiten zijn eigen kennissenkring liet zien. 'Tijdens een stenen- en mineralenbeurs, een paar jaar geleden, kreeg ik voor het eerst de bevestiging dat het mogelijk om een vuistbijl gaat. Ik was daar overigens zelf niet helemaal zeker van, omdat ik dacht dat vuistbijlen altijd vrij groot zijn. En dat geldt voor mijn vondst niet echt', zegt Buitenhuis.

De publicaties in diverse kranten brachten hem ertoe de vondst weer uit zijn vitrinekast te halen. 'De grote persaandacht voor de zeldzame vuistbijl uit Ootmarsum en de overeenkomsten die ik zag tussen de foto's van deze bijl en mijn vondst, wakkerde mijn interesse weer aan.'

Toen Buitenhuis vernam dat in het museum Natura Docet te Denekamp een expositie te zien was waarin Neandertaler-werktuigen een belangrijke plaats innemen, was de volgende stap snel gezet. Hij stuurde een e-mail met foto’s naar museumdirecteur Dick Schlüter. Deze zag in dat het om een middenpaleolithisch werktuig ging en schakelde vervolgens de Rijksuniversiteit Groningen in.

 

Tekening van de vuistbijl uit Hengelo.
tekening: Lykke Johansen

Vanwege het kleine formaat en de specifieke vormgeving van de vuistbijl concludeert de archeoloog Dick Stapert uit Groningen, dat het gaat om een vuistbijl van het zogenoemde type `Moustérien de Tradition Acheuléenne’ (MTA-A). Hij schat de ouderdom van de vuistbijl tussen de 70.000 en 115.000 jaar. Van dit type zijn tot nu toe zeven exemplaren gevonden in Noord-Nederland, waarvan vier in Twente. Er is overigens enige discussie over dit Twentse aantal. Er zijn onderzoekers die menen dat één van de Twentse vuistbijlen, de vuistbijl van de Molen van Bels, veel jonger is dan de Neandertalertijd en uit het Neolithicum moet stammen.

Na een verkennend booronderzoek op de vindplaats - aan de rand van het Twentekanaal - denkt Schlüter dat de vuistbijl op een smeltwaterafzetting, een zogenoemde ‘esker’ (smeltwaterrug), heeft gelegen. Deze rug is tijdens de Saale-ijstijd ontstaan en loopt dwars door Twente en de Gelderse Achterhoek. Volgens Schlüter zijn de geologische omstandigheden interessant omdat vondsten van Neandertaler-ouderdom tot nu toe vooral op akkers met een bodem van verweerde keileem zijn gedaan. Op de foto maakt de vuistbijl een redelijk sterk verweerde indruk, wat doet vermoeden dat de vuistbijl voor langere tijd onderhevig is geweest aan verweringsprocessen. Binnenkort zal Stapert de vindplaats nader onderzoeken om ondermeer duidelijkheid te verkrijgen over de geologische situatie in relatie tot de verwering.

De vuistbijl is tot eind juni te bezichtigen in Natura Docet. Daarna zal het werkuig tijdelijk te zien zijn in het hoofdgebouw van de firma Thales in Hengelo. Maar uiteindelijk wil Joop Buitenhuis dat zijn vuistbijl voor het publiek te zien is in een museum. Hij overweegt een langdurige bruikleen aan het museum in Denekamp. Een uitgebreide publicatie over de vuistbijl van Hengelo verschijnt nog dit jaar in het archeologische tijdschrift Paleo-aktueel. Daarin zullen ook artikelen verschijnen over onder meer de vondsten uit Lonneker.


Dit nieuwsitem is ondermeer gebaseerd op een persbericht van Natura Docet.

 





i e u w s

''