| 29 november 2004 EEN UNIEKE NEANDERTALERVUISTBIJL UIT OOTMARSUM (OV.) Frans de Vries, Evert Kramer, Lammert Postma & Marten Postma |
|
|||||
| Eind oktober 2004 is door de Groninger Marcel Julsing nabij Ootmarsum een zeldzame vuistbijl uit de Neandertalertijd gevonden. De ouderdom van dit stenen werktuig ligt tussen 90.000 en 40.000 jaar. De vondst van een vuistbijl in Overijssel is op zichzelf al bijzonder, gezien het geringe aantal van vier eerdere meldingen. De vondst van Marcel Julsing is echter extra bijzonder te noemen. In tegenstelling tot de andere vier exemplaren, die gemaakt zijn van het meer gangbare vuursteen, is deze vuistbijl namelijk vervaardigd van de steensoort helleflint. Helleflint komt in Noord-Nederland, evenals vuursteen als zwerfsteen voor, maar is veel zeldzamer. Omdat scherven geslagen van helleflint ook vlijmscherpe snijranden opleveren, gebruikte de Neandertalermens het als alternatief voor de fabricage van vuistbijlen. In heel Nederland zijn slechts tweemaal eerder vuistbijlen vervaardigd van helleflint aangetroffen, wat nogmaals de bijzonderheid van deze vondst onderstreept. | ||||||
 |
|
|||||
| Vinder
Marcel Julsing nam deel aan een dag voor metaaldetectorzoekers in Ootmarsum,
toen hij de steen opraapte. Hij vermoedde al dat het om een vuistbijl
kon gaan. Evert Kramer, conservator archeologie van het Fries Museum,
was die dag aanwezig als één van de deskundigen voor de
determinatie van metaalvondsten. Hij herkende in de steen een vuistbijl.
Ook meende hij met helleflint van doen te hebben. Een determinatie die
later bevestigd werd door petroloog H. Huisman (Natuurmuseum Groningen) Helleflint, of hälleflinta op z'n Zweeds, heeft na bewerking - net zoals vuursteen - scherpe randen. Hierdoor is het zeer geschikt als uitgangsmateriaal voor een snijwerktuig. Helleflint is van vulkanische oorsprong en heeft waarschijnlijk een Scandinavische herkomst, mogelijk Småland in Zuid-Zweden. Net zoals vuursteen, is het door ijstransport tijdens de voorlaatste ijstijd, zo’n 150.000 jaar geleden, terecht gekomen in Noord-Nederland. De Neandertalers die na deze ijstijd ook in Overijssel vertoefden, verzamelden deze zwerfstenen voor de fabricage van vuistbijlen en andere werktuigen. Het overgrote deel van de vondsten uit de Neandertalertijd is van vuursteen gemaakt. |
||||||
|
|
|||||
|
De
andere twee helleflint-vuistbijlen uit Nederland, zijn afkomstig uit het
Drentse Anreep en De Krim en zijn evenals de vuistbijl uit Ootmarsum ‘hartvormig’.
Dit kleine hartvormige type vuistbijl is kenmerkend voor de beginperiode
van de laatste ijstijd ongeveer 90.000 – 40.000 jaar geleden. Waarschijnlijk
is de vuistbijl tijdens één van de warmere fasen van deze
ijstijd door een Neandertaler achtergelaten op de stuwwal van Ootmarsum.
Tijdens de extreme koude op het hoogtepunt van de laatste ijstijd heeft
de vuistbijl door ondermeer wind-zanderosie, zijn sterk verweerde uiterlijk
gekregen. Dit onderstreept dat het om een zeer oud werktuig gaat. Op www.archeoforum.nl is binnenkort een uitgebreid artikel over deze fraaie vuistbijl beschikbaar. |
| Een printversie van deze voorpublicatie is niet beschikbaar. Dit zal wel het geval zijn bij een uitgebreidere publicatie over deze vuistbijl, die binnenkort zal verschijnen. |
o n d s t b e s c h r i j v i n g
Afb. 1
